Erzincan’ın İliç ilçesindeki Çöpler Altın Madeni’nin 21 aydır kapalı olması, ilçe ve bölge ekonomisini olumsuz etkiledi. İşsizlik artarken, göç alan ilçe göç verir hale geldi. Esnaf ve firmalar iş yapamamaktan, gençler iş bulamamaktan şikayetçi. Şirket ise yeni sistemle 6 aydır üretime hazır olduğunu açıkladı.
Madencilik, Türkiye ekonomisinde olduğu kadar kırsal kalkınmada da önemli rol oynuyor. Maden işletmeleri, bulundukları bölgelerde oluşturdukları istihdam ve tedarik zinciriyle binlerce kişiye gelir sağlıyor. Ayrıca o bölgenin sosyal yaşantısına da katkıda bulunuyor. Madenlerin bulunduğu bölgeye etkisine en güzel örnek Erzincan’ın İliç ilçesindeki Çöpler Altın Madeni. Hem direkt hem de dolaylı olarak bölgede binlerce kişiye iş imkanı sağlayan Çöpler Altın Madeni’nin 21 aydır faaliyetlerinin durması, ilçede adeta hayatı durdurdu. Esnaf siftah yapmadığı günleri yaşarken, firmalar zora düşmüş, ilçede işsizlik artmış, gençler ilçeyi terk etmeye başlamış.
Çöpler Altın Madeni’nin faaliyetlerinin durması sadece bölge değil, ülke ekonomisini de olumsuz etkiledi. Altının enerji ile birlikte cari açığın en yüksek iki kaleminden birisi olması, altın üretiminin önemini daha da artıyor. Türkiye’de altın üretimi 2000’li yıllardan önce yok denecek kadar azken, son 25 yılda üretimde hızlı bir artış yaşandı. Yeraltı kaynaklarının kullanımına yönelik izlenen politikalar ve altın madenlerinin faaliyete geçmesi ile Türkiye’nin yıllık altın üretimi, 2020 yıllında 42 tonla Cumhuriyet tarihi rekorunu kırdı. Ancak Erzincan İliç’teki Çöpler Altın Madeni’nin faaliyetlerinin Şubat 2024’ten bu yana durdurulması, Türkiye’nin yıllık toplam altın üretiminin de 32 tona gerilemesine neden oldu.
Yıllık 200 bin ons altın üretimi yapan madenin 20 ay kapalı kalması nedeniyle Türkiye ekonomisinin kaybı ise, 10 tonluk altın üretimi karşılığı olan yaklaşık 1,5 milyar dolara ulaştı. Ayrıca devletin vergi, SGK primi ve devlet hakkı gibi kalemlerde de kaybı olduğu belirtiliyor. Türkiye’nin cari açığı başta olmak üzere ekonomisi için önem taşıyan Çöpler Altın Madeni’nin yeniden faaliyete geçmesini başta İliç olmak üzere bölge halkı merakla bekliyor.
“Türkiye’de ilk, dünyada sayılı”
SSR Mining Kıdemli Başkan Yardımcısı Cengiz Demirci, yeniden faaliyete geçmek için gerekli tüm çalışmaların tamamlandığını, üretime 6 aydır hazır olduklarını söyledi. Meclis Araştırma Komisyonu Taslak Raporu’nda belirtilen tüm kontrollerin yapılarak üretim yönteminin tamamen değiştirildiğini aktaran Demirci, şunları söyledi: “Bundan böyle sadece tank liçi diye tabir ettiğimiz yöntemle, sülfitli cevher üretim tesisinde üretimi gerçekleştireceğiz. Türkiye’de bir ilk olan sülfit tesisi, dünyada da sınırlı sayıda bulunuyor. Sülfit tesisinin yatırım maliyeti bugünkü rakamlarla 3 milyar doları buluyor. Anagold olarak Türkiye ekonomisi için Çöpler Altın Madeni’nde önemli bir üretim yaptığımızın farkındayız. Ülkemize güveniyoruz. Önümüzdeki dönemde de yine yatırımlarımıza devam edeceğiz.”
Yeni yöntemin çevre ve iş güvenliği açısından da önemli olduğuna dikkat çeken Demirci, “Burada kritik özellik ise şu: Kapalı sistemler sayesinde iş güvenliği riski en düşük yöntem. Tüm süreçler otomasyonla kontrol ediliyor. Sülfit tesisi ile üretimde süreç, kapalı sistemde gerçekleştiği için çevreye zarar verme riski de en aza indiriliyor. Kapalı bir sistem olduğu için toprak ve su kirliliği gibi çevresel riskler büyük ölçüde minimize ediliyor. Yüksek teknoloji sayesinde altının geri kazanım oranı daha yüksek. Bu da altında arz açığı olan ülkemiz için çok önemli” diye konuştu.
İliç’te esnaf siftah yapmadan günü kapatıyor
Madenin faaliyette olduğu dönemde hızla gelişen ve göç alan ilçe, 21 aydır durgunluk yaşıyor. Esnaf, satışların neredeyse durma noktasına geldiğini, iş yapamayan birçok vatandaşın ilçeyi terk ettiğini ifade ediyor. Madenle birlikte nüfusu 2 binden 10 bine çıkan İliç’te, son dönemde nüfusun yarı yarıya azaldığı belirtiliyor. Madenin 21 aydır kapalı olması nedeniyle bölge ekonomisinde yaşanan durgunluğu derinden hisseden İliç halkı, madenin bir an önce yeniden faaliyete geçmesini istiyor.
Giyim mağazası sahibi Nurten Apaydın, “İnsanlar işten çıkınca bu durum doğal olarak bize de yansıdı. Hem esnaf olarak biz zorlanıyoruz hem de halk genel anlamda etkilenmiş durumda. Madenin bir an önce açılmasını istiyoruz, ilçemiz için de daha iyi olacağını düşünüyorum” diyerek yaşanan sıkıntıyı dile getirdi.
Ticari hayat durma noktasına geldi
Manav işletmecisi Özlem Sayer Gürbüz de madenin kapanmasıyla birlikte köyde ticari hayatın durma noktasına geldiğini söyledi. Gürbüz, “Maden açıldıktan sonra biz de burayı açtık ama köyümüze giriş çıkış neredeyse imkânsız hale geldi. Başka köylere gitmesek, başka yerlerde pazar açmasak iş yapmamız mümkün değil. Çünkü gelen-giden yok, sirkülasyon yok” diye konuştu.
İlçenin durumu iyi değil
İlçede kasaplık yapan Ümit Budak, halkın ve esnafın beklentisinin madenin yeniden faaliyete geçmesi yönünde olduğunu belirterek, “İnsanların maddi gücü zayıfladı, çoğu kişi şu an dışarıda çalışamıyor. Sadece ilçemiz değil, Malatya, Elâzığ, Erzincan gibi çevre iller de madenin açılmasını bekliyor. İlçenin durumu iyi değil, bir an önce madenin açılmasını istiyoruz” dedi.
“Satışların yüzde 80’i İliç’tendi”
Madenin kapalı kalması, yalnızca İliç değil Erzincan merkezdeki esnafı da olumsuz etkiledi. Lastik bayii sahibi Cemal Başgöze, “Erzincan ekonomisine büyük yansıması oldu. Bizim satışlarımızın yaklaşık yüzde 80’i İliç’e yapılıyordu. Kapanmanın ardından işlerimiz ciddi ölçüde azaldı. Açılmasını esnaf olarak talep ediyoruz. Hem Erzincan’a hem ülkemize katkı sağlayacağına eminiz” şeklinde konuştu.
Eski çalışanlar yeniden iş umudunda
Madenin kapanmasıyla birlikte işsiz kalan alt yüklenici şirket işçilerden Recep Şeker, “Maden kapandı, birçok kişi işsiz kaldı, aç kaldı. Sadece biz değil, civar illerden birçok insan bu madenden ekmek yiyordu. Herkes bir umutla madenin yeniden açılmasını bekliyor” dedi.
“Koşullar iyiydi, tekrar çalışmak isterim”
Önceden Anagold’da Proses ADR bölümünde çalıştığını belirten Yasin Gürbüz, “İşsiz kaldık ama orada çalışma koşulları gayet iyiydi. İSG kurallarına uygun, yan hakları güçlü bir işti. Maden açılırsa tekrar çalışmayı düşünüyorum. Hem yerel halk hem çalışanlar için madenin bir an önce açılması çok önemli” ifadelerini kullandı.
“İlçe canlıydı, şimdi ise sönük”
İlçede yaşayan Hüseyin Gürbüz de şunları söyledi: “Maden faaliyetteyken ilçe canlıydı, şimdi ise sönük hale geldi. İşlerin durmasıyla işsizlik en üst seviyeye çıktı. Madenin bir an önce açılması gerekiyor.”
“Sosyal kalkınma fonu desteği sayesinde hayvancılık yapıyorum”
İliç’in Elmacık mezrasında hayvancılıkla uğraşan Mustafa Aslan, madenin sağladığı Sosyal Kalkınma Fonu desteğiyle üretime devam ettiğini söyleyerek, “Bu destekle ahırımı yaptım, şu anda 400 küçükbaş hayvanım var. Eğer maden olmasaydı bu ahırı boşuna yapmış olurdum. Bu fondan köyde hemen herkes faydalandı” dedi.
Siyasiler de madenin açılmasını istiyor
İliç’te siyasi parti temsilcileri de madenin kapalı kalması nedeniyle ilçede hayatın zorlaştığına dikkat çekerek, madenin bir an önce faaliyete geçmesi gerektiğini söylüyor.
İliç Belediye Başkanı Mehmet Elçi, madenin 21 aydır kapalı olmasının ilçede hem ekonomik hem sosyal sıkıntılar oluşturduğunu belirtti. Elçi, yaşanan sıkıntıyı şu sözlerle dile getirdi: “Vatandaşlarımız haklı olarak sitem ediyor. İlçemizde nüfus ciddi oranda azaldı. Artık yalnızca bir işletmeden değil, bir ilçenin yeniden canlanma mücadelesinden söz ediyoruz. Bu nedenle madenin açılması sadece İliç için değil, ülkemiz için de önemli. Devletimizden bu konuda destek bekliyoruz.”
“İlçemiz göç veriyor”
AK Parti İlçe Başkanı Ahmet Yılmaz da madenin kapalı kalmasının ilçe ekonomisinde derin yaralar açtığını söyleyerek, “Esnaf iş yapamaz hale geldi, işsizlik arttı. Gençlerimiz başka illerde iş aramak zorunda kalıyor. Madenin bir an önce faaliyete geçmesini ve ekonomik sıkıntıların hafiflemesini bekliyoruz” diye konuştu.
“Maden sadece çalışanları değil, herkesi etkiledi”
MHP İlçe Başkanı Mahmut Taşyumruk, madenin kapanmasının yalnızca işçileri değil tüm ilçeyi etkilediğini belirtti. Vatandaşlardan gelen talepleri aktaran Taşyumruk, “Her gün onlarca vatandaş ‘Artık evimize ekmek götüremiyoruz’ diyerek bize ulaşıyor. Şirket üzerine düşen sorumlulukları yerine getirdi. Devletimizin de gerekli adımları atacağına inanıyoruz. İnsan sağlığı elbette önceliklidir, ancak gerekli tedbirlerin alındığını da biliyoruz” dedi.
“İşsizlik arttı, göç başladı”
CHP İlçe Başkanı Gökmen Yıldırım, madenin kapalı kalmasının ilçedeki istihdamı ve ticari hayatı olumsuz etkilediğini söyledi. Maden faaliyetteyken taşeronlarla birlikte 4 bine yakın kişinin çalıştığını aktaran Yıldırım, “Şimdi bu insanların tamamı işsiz. Pek çok esnaf dükkânını kapattı. İşsizlik maaşlarının süresi doldu, insanlar geçim derdinde. Bu maden Türkiye’deki altın üretiminin dörtte birini karşılıyordu; dolayısıyla kapanma yalnızca İliç’i değil ülke ekonomisini de etkiledi. Biz siyasi parti temsilcileri olarak sürekli sahadayız, çarşıda, köylerde halkla iç içeyiz. Gittiğimiz her yerde vatandaşların en çok sorduğu soru ‘Maden ne zaman açılacak?’ oluyor. İnsanlar artık geçim sıkıntısı nedeniyle gerçekten zor durumda” dedi.
“Ekonomik sıkıntılar büyüyor”
AK Parti İl Başkan Yardımcısı Mustafa Gürbüz, madenin kapalı olmasının bölge ekonomisini olumsuz etkilediğini belirtti. Gürbüz, “İnsanlar işten çıkınca bu durum doğal olarak bize de yansıdı. Gerçekten büyük bir sıkıntı var. Madenin bir an önce açılmasını istiyoruz” diye konuştu.
“524 köyümüze hizmet götürmekte zorlanıyoruz”
Erzincan İl Genel Meclisi Başkanı Cavit Şireci, madenin kapanmasının yalnızca çalışanları değil, il genelindeki kamu hizmetlerini de etkilediğini ifade etti. “Çalışanların aileleriyle birlikte 12 binden fazla kişiyi etkileyen bir durumdan bahsediyoruz” diyen Şireci, ayrıca özel idarenin madenlerden aldığı payın da azaldığını, bu nedenle 524 köye hizmet götürmekte zorlandıklarını vurguladı.
“Çevre kirliliği iddiaları asılsız”
Çöpler Köyü Muhtarı Celal Çoban, madenin çevreye olumsuz bir etkisinin olmadığını söyleyerek, “Burada çevre kirlendi, siyanür sızdı gibi söylemler asılsız. Sebze ve meyve yetiştiriyoruz, gölde balıklar var. Çevresel olarak bir sıkıntı yaşamadık” dedi.
Çöpler Altın Madeni 3 bin 500 kişiye istihdam sağlıyordu
Madenin faaliyetleri durmadan önce 650 kişiye doğrudan, taşeronlarla birlikte toplam 3 bin 500 kişiye istihdam sağlıyordu. 117 ana ve alt taşeron firma faaliyet gösteriyordu. Maden, düzenli olarak bin 116 tedarikçiden alım yapıyordu. Faaliyetlerin durmasıyla 370 Anagold çalışanı ve 2 bin 200 taşeron olmak üzere toplam 2 bin 570 kişi işsiz kaldı. Dolaylı etkiyle birlikte yaklaşık 50 bin kişinin bu süreçten etkilendiği tahmin ediliyor.
Sosyal Kalkınma Fonu bölgedeki alternatif geçim kaynaklarını destekledi
Çöpler Altın Madeni faaliyetteyken tarım, hayvancılık, eğitim ve kadın girişimciliği gibi alanlara da destek sağlanıyordu. Madencilik dışı geçim kaynaklarını geliştirmek amacıyla kurulan Sosyal Kalkınma Fonu aracılığıyla, İliçli vatandaşlara iş kurmaları için hibe desteği veriliyordu. Fon kapsamında bugüne kadar çok sayıda hayvancılık ve tarımsal üretim projesi hayata geçirildi. Ancak madenin kapalı olduğu dönemde, bu desteklerin durduğu ve fon faaliyetlerinin askıya alındığı bildirildi.
Altın madenciliği Türkiye ekonomisinde stratejik konumda
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2025’in ilk yarısında dış ticaret açığı 49,4 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu açığın yaklaşık yüzde 40’ı madencilik kaynaklı olurken, altın dış ticaret açığının en önemli kalemini oluşturdu. 2023’te dış ticaret açığının yüzde 24,2’si altından kaynaklandı. 2024’te bu oran yüzde 16,6’ya, 2025’in ilk yarısında yüzde 16,2 olarak hesaplandı. Cari açığın enerjiyle birlikte en büyük kalemini de altın oluşturuyor.
Türkiye’de altın madenciliği 2000’li yıllarda başladı. 2020 yılında 42 tonluk üretimle Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı. Ancak Çöpler Altın Madeni’nin kapalı olması nedeniyle üretim geçen yıl 32 tona geriledi. Dünyada altına en fazla talep olan üç ülkeden biri olan Türkiye’nin yıllık altın talebi 150 ila 200 ton arasında değişiyor. Bu miktar, mevcut üretimin beş katına denk geliyor. Türkiye’nin toplam 6.500 tonluk altın potansiyelinin yalnızca yüzde 20’si işletilmiş durumda. Yerin altında bugünkü değerlerle yaklaşık 460 milyar dolarlık altın rezervinin bulunduğu hesaplanıyor.