Nobel ödüllü Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, “heyecan verici keşif” olarak tanımladığı beyin kanseri konusundaki çalışmasına ait birinci açıklamayı, 17 Şubat 2022’de yapmıştı.
Aradan geçen müddette laboratuvarında geniş kapsamlı çalışmalar yapan ve fareler üzerindeki deneylerini sürdüren Sancar, geldiği bilimsel kademeye ait açıklamalarda bulundu.
Nobel Mükafatı verilen “hücrelerin hasarlı DNA’yı tamir ederek genetik bilgiyi nasıl koruduklarını moleküler seviyede haritalayan” husus üzerine 10 yıl çalıştığını lisana getiren Sancar, bu bilgi birikimiyle farklı alanlarda da araştırmalarını sürdürdüğünü anlattı.
Moleküler biyolojide en fazla kullanılan kimyasal hususlardan birinin EdU molekülü olduğunu aktaran Sancar, hücre kültürüne konulan EdU’nun hem olağan hücreleri hem de kanser hücrelerini öldürdüğünün birkaç yıl evvel bilim insanlarınca bulunduğunu lakin çalışmaların ilerletilemediğini lisana getirdi.
“KAN-BEYİN BARİYERİNİ GEÇİYOR”
Beyin tümörlerinin, mevt nedenleri ortasında 10’uncu sırada yer aldığını belirten Sancar, “kan-beyin” bariyerini geçemeyen mevcut kanser ilaçlarının bu kanser cinsine tesir etmede yetersiz kaldığını söyledi.
Kanserli hastaların büyük çoğunluğunda kullanılan “Cisplatin” isimli ilacın bu bariyerden geçemediğini söz eden Sancar, EdU molekülünün ise sorun olmadan beyne girebildiğini belirterek, “Keşfimizde, ortaya koyduğumuz bileşen, beyne çarçabuk giriyor ve kanser hücresini öldürüyor.” dedi.
“FARELERDE BİRİNCİ ETAPTA İLAÇ DAHA UYGUN TESİR GÖSTERDİ”
Laboratuvar deneylerinin akabinde fare deneylerine başladıkları bilgisini veren Sancar, bu süreci şöyle anlattı:
“Üniversitelerdeki sinirbilim kısımlarıyla görüşerek insan beyin tümör kesimini alıp fare beyni dilimleri üzerine koyarak gerçekliğe benzeyen hücre uzunluğu oluşturuldu. Fare beynine insan tümör hücreleri enjekte edildi ve EdU’nun beyin tümörlerine tesirine baktık. Farelerde, birinci etapta mevcut ilaç daha düzgün tesir gösterirken, 30-40 gün sonra EdU molekülünün daha güzel tesir ettiğini, bunun yüzde 25’lere ulaştığını gördük. Mevcut ilaçlarla kombine edildiğinde ise sonuçlar daha yeterli geldi.”
“İKİ YIL BOYUNCA YAN TESİRLERİNİ ARAŞTIRMAMIZ GEREKİYOR”
Toksisitesi ve süratli bölünen hücrelere yönelik seçiciliği göz önüne alındığında, EdU’nun kanser tedavisinde kullanma mümkünlüğünün ortaya çıktığını bildiren Sancar, şunları kaydetti:
“EdU’nun özellikleri, onu tesirli bir beyin kanseri ilacının temeli haline getirebilir. EdU, süratli bölünen kanserli beyin hücrelerini öldürebilirken, bölünmeyen sağlıklı beyin hücrelerini koruyabilir. Beyin kanserinde EdU, hayvanlarda çalışıyor, insanlarda kullanılabilmesi için iki yıl boyunca klinik deneylerde yan tesirlerini araştırmamız gerekiyor. Bu mühlet boyunca EdU molekülünün insanlardaki yan tesirine odaklanmamız gerekecek. DNA tamiratıyla ilgili bu yeni metodu, Türkiye’ye de aktarmak için de çabalıyorum.”
BEYİN TÜMÖRÜ NEDİR?
Tümör, bedenimizde olmaması gereken bir yerde oluşan bir doku ya da rastgele bir dokunun olması gereken yerde denetimsiz büyümesi manasına gelir.
Her tümör öldürücü olmasa da beyin tümörlerinde beyin dokusunun istisnai bir durumu vardır. Âlâ huylu tümörler de beyin kafatası içinde kapalı bir odada yer aldığından öldürücü olabilmektedir.
BEYİN TÜMÖRÜNÜN BELİRTİLERİ
Eğer baş ağrısı, apati (hareket ve mimiklerde yavaşlama) bulantı, kusma, epilepsi nöbetleri, tümörün beyinde yerleştiği yere nazaran bedeninizin birtakım bölgelerinde güçsüzlük, kişilik bozuklukları ve birtakım yeteneklerinizde (hesap yapma, yazı yazma gibi) bozulma beyin tümörünün belirtileri sayılır. Hormonal bozukluklar ve buna bağlı klinik semptomlar da sayılabilecek belirtiler ortasındadır.
Beyin tümörü tedavisinin hedefi, hastanın hayat kalitesini bozmadan tümörle savaşmak ve ömrü olabildiğince uzatmaktır. Tümörün tipi, yerleşim yeri, hastanın yaşı, genel durumu ve hastada operasyon kararını etkileyebilecek ek sorunların olup olmaması tedavi sürecini değerli ölçüde etkilemektedir.
Ameliyata ek olarak bazen kemoterapi, kimi vakit radyoterapi bazen her ikisi ile kombine tedavi yapılır.
Beyin kanserlerinin tedavisi epeyce zordur. Hastaların ömür mühletinin tedavi olsalar bile ortalama 15 ay kadar olduğu bilinmektedir.
Bu neden Prof. Dr. Aziz Sancar ve grubunun keşfi, epeyce kıymetli bir gelişmedir.
Tümör, bedenimizde olmaması gereken bir yerde oluşan bir doku ya da rastgele bir dokunun olması gereken yerde denetimsiz büyümesi manasına gelir. Her tümör öldürücü olmasa da beyin tümörlerinde beyin dokusunun istisnai bir durumu vardır. Uygun huylu tümörler de beyin kafatası içinde kapalı bir odada yer aldığından öldürücü olabilmektedir.
Belirtiler baş içi basıncının artması ile seyreder. Şayet baş ağrısı, apati (haraket ve mimiklerde yavaşlama) bulantı, kusma, epilepsi nöbetleri, tümörün beyinde yerleştiği yere nazaran bedeninizin birtakım bölgelerinde güçsüzlük, kişilik bozuklukları ve birtakım yeteneklerinizde (hesap yapma, yazı yazma gibi) bozulma beyin tümörünün belirtileri sayılır. Hormonsal bozukluklar ve buna bağlı klinik semptomlar da sayılabilecek belirtiler arasındadır.
