Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonuna, TCMB Kanunu mucibince Bankanın faaliyetlerine ait sunum yaptı.
Karahan, mevduat gelişmelerinin, Türk Lirasına itimadın yine inşa edildiğini teyit ettiğini, Türk Lirası mevduat hissesinin yükselerek yüzde 54’e ulaştığını belirterek, “Sıkı nakdî duruşun sürdürülmesi ve hizmet enflasyonundaki katılığın zayıflamasıyla, enflasyonun ana eğiliminde gerileme 2025 yılında da devam edecek.” dedi.
“HİZMET ENFLASYONU GERİLEDİ”
Karahan, hizmet enflasyonunun yavaşlamaya devam ettiğini belirterek, şu bilgileri verdi.
Bu kümedeki fiyat artışları, öteki bir çekirdek küme olan temel mallara kıyasla güçlü seyrediyor ve manşet enflasyonu üste çekiyor. Hizmet kesiminde daha yaygın olan vakte bağlı ve geriye dönük fiyatlama davranışları, hizmet enflasyonundaki zayıflamanın gecikmeli ve daha yavaş gerçekleşmesine neden oluyor.
“KİRA, HİZMET KESİMİ ENFLASYONUNDA ATALETİ BESLİYOR”
Hizmet kesimi enflasyonunda ataleti besleyen en kıymetli kümenin kira olduğunu bildiren Karahan, yıllık kira enflasyonunun eylül prestijiyle yüzde 117 ile yıllık hizmet enflasyonunun yaklaşık 45 puan üzerinde seyrettiğini tabir etti.
“ÖNÜMÜZDEKİ AYLARDA KİRA ENFLASYONU ZAYIFLAYABİLİR”
Karahan, öncü göstergelerin bir müddettir aşağı taraflı harekete işaret ettiğini vurgulayarak, şu sözleri kullandı:
Gerek çevrim içi kaynaklardan izlediğimiz ilan fiyatları gerekse konut kredisi değerleme raporlarına dayanan göstergelerimiz azalış eğilimlerini sürdürmekte. Perakende Ödeme Sistemi datalarından elde edilen yeni ve yenilenen kontratlardaki kira artış oranları gerek konut piyasasında süregelen olağanlaşma gerekse de manşet enflasyondaki düşüşü takiben TÜFE’deki mevcut kira enflasyonunun altında kıymet almakta. Yılın son çeyreğinde, taşınma ve mukavele yenileme oranlarında gerçekleşecek düşüşü de dikkate aldığımızda, bu durum önümüzdeki aylarda kira enflasyonunun zayıflayacağını ima ediyor.
KÜRESEL EKONOMİ
Küresel iktisada ait değerlendirmelerde bulunan Karahan, global büyümede hudutlu toparlanma eğilimi devam ederken hizmetler bölümünde olumlu ayrışmanın sürdüğünü söyledi.
Türkiye’nin dış talep görünümünde 2025’te daha bariz toparlanma beklendiğini vurgulayan Karahan, global manşet ve çekirdek enflasyondaki düşüşün devam ettiğini lisana getirdi.
YURT İÇİ TALEP
Karahan, yılın ikinci çeyreğinde, yurt içi talebin yıllık bazda büyümeye katkısı bariz olarak azalırken net ihracatın büyümeye verdiği olumlu katkının sürdüğünü vurgulayarak, “Bu periyotta yurt içi talep büyümeye 1,2 puan katkı verirken, net ihracatın katkısı 1,3 puan olarak gerçekleşti. Böylece, harcama tarafından büyümenin kompozisyonunda daha istikrarlı bir talep görünümü izlendi.” diye konuştu.
Yakın periyoda ait göstergelerin yurt içi talebin yavaşlamaya devam ederek enflasyonist tesirinin azaldığını teyit ettiğini bildiren Karahan, farklı usullerle hesapladıkları göstergelerin ikinci çeyrekte çıktı açığının gerilediğini gösterdiğini, bu gerilemenin üçüncü çeyrekte de devam ettiğini iddia ettiklerini tabir etti.
“SIKI PARA SİYASETİMİZ SONUCUNDA İÇ TALEPTEKİ DENGELENME DEVAM EDECEK”
Karahan, sıkı para siyaseti sonucunda iç talepteki dengelenmenin devam edeceğini vurgulayarak, yılın geri kalanında negatif seviyelere düşecek olan çıktı açığının, dezenflasyon sürecinin değerli bileşeni olacağına dikkati çekti.
İç talepteki dengelenmeyle uyumlu olarak dış ticaret istikrarındaki güzelleşmenin sürdüğüne işaret eden Karahan, üçüncü çeyrekte yıllıklandırılmış cari açığın azalışını sürdürerek ulusal gelire oranının yüzde 1,5 civarına gerileyeceğini iddia ettiklerini söyledi.
“YILLIK ENFLASYONDAKİ GERİLEME AYLIK FİYAT ARTIŞLARININ DAHA DÜŞÜK SEYRETMESİNDEN KAYNAKLANDI”
Mayısta yüzde 75,5 ile zirve noktasına ulaşan yıllık enflasyonun, takip eden 3 aylık devirde düştüğünü ve eylül ayı prestijiyle yüzde 49,4 olduğunu belirten Karahan, “Eylül prestijiyle yıllık enflasyona en besbelli katkı yaklaşık 20,7 puan ile hizmetler bölümünden geldi. Bu kümesi 11 ve 8,9 puanlık katkılarla besin ve temel mal kümeleri takip ediyor.” dedi.
Karahan, yıllık enflasyondaki gerilemenin yalnızca baz tesirinden değil, tıpkı vakitte aylık fiyat artışlarının daha düşük seyretmesinden de kaynaklandığını lisana getirdi.
Çeşitli göstergelerin yakın periyot seyrine değinen Karahan, şunları kaydetti:
Enflasyonun ana eğilimindeki ölçülü seyrin, yılın üçüncü çeyreğinde gerçekleşen yönetilen ve yönlendirilen fiyat ayarlamalarındaki artışlara ve bunların dolaylı tesirlerine karşın sürdüğünü görüyoruz. Son 12 ayda ortalama yüzde 3,1 olan ana eğilim, son 6 ayda yüzde 2,7’ye, son 3 aylık devirde ise yüzde 2,6’ya geriledi.
DÖVİZ ÇEŞİDİNDE İSTİKRAR
Dezenflasyon devirlerinde, temel mal enflasyonunun daha süratli ve daha besbelli formda yavaşladığına dikkati çeken Karahan, nakdî sıkılaşma devirlerinde döviz kurunda sağlanan istikrar ve talepteki dengelenmenin bu olgunun temel nedenlerinden olduğunu belirtti.
“MANŞET ENFLASYONDAKİ DÜŞÜŞLE TÜM BÖLÜMLERİN BEKLENTİLERİN GERİLEYECEĞİNİ ÖNGÖRÜYORUZ”
Karahan, bu periyotta, kelam konusu faktörlerin dayanağıyla, sağlam mallar öncülüğünde temel mal kümesinde fiyat artışlarının hudutlu gerçekleştiğini söz ederek, haziranda firma ve hane halkı enflasyon beklentilerini kamuoyu ile paylaşmaya başladıklarını anımsattı. Karahan, şunları kaydetti:
Enflasyon beklentilerini incelediğimizde, firmaların ve bilhassa tüketicilerin beklentilerinin piyasa iştirakçilerine nazaran yüksek seyri göze çarpıyor. Bu durum enflasyonun düşük olduğu devirlerde dahi gözleniyor. Tüketiciler beklentilerini şekillendirirken temel gereksinim unsurlarına daha büyük ehemmiyet atfediyorlar. Örneğin, temmuz ve ağustos aylarında yönetilen ve yönlendirilen güç kalemlerinde yapılan tarife güncellemelerini takiben tüketici beklentilerinin kelam konusu aylarda başka ekonomik ünitelerden farklılaşan bir dinamik sergilediğini gözledik. Manşet enflasyondaki düşüşün devamıyla birlikte, tüm dalların beklentilerinin gerileyeceğini öngörüyoruz. Hakikaten eylül ayı dataları tüm ünitelerin enflasyon beklentilerinin aşağı taraflı güncellendiğine işaret ediyor.
“ENFLASYON BEKLENTİLERİNİN KESTİRİM ARALIĞINA YAKINSAMASI DEZENFLASYON AÇISINDAN KRİTİK”
Karahan, enflasyon beklentilerinin iddia aralığına yakınsamasının, dezenflasyon açısından kritik değerde olduğuna dikkati çekerek, yakın devir enflasyon görünümünün de tesiriyle, piyasa iştirakçileri beklentilerinin her vadede aşağı tarafta hareket etmeye devam ettiğini anlattı.
Karahan, 12 ay sonrasına ait enflasyon beklentilerindeki dağılımın güzelleşme eğiliminin sürdüğünü gösterdiğini vurgulayarak, şöyle devam etti:
Ayrıca, beklenti dağılımında çoklu tepe yapısının da ortadan kalkmakta olduğunu gözlüyoruz. Beklentilerde gerileme gerçekleşmesine karşın piyasa iştirakçilerinin 2024 yıl sonu enflasyon beklentisi son Enflasyon Raporu’nda sunulan iddia aralığının üst noktasının bir ölçü üzerinde paha alıyor ve amaçlarımıza birkaç ay gecikmeyle ulaşacağımızı ima ediyor. Sıkı para siyaseti duruşumuzla, beklentilerin dezenflasyon sürecine katkı verecek formda oluşmasını sağlamakta kararlıyız.
“MAKRO İHTİYATİ SİYASETLERİ UYGULAMAYA DEVAM EDİYORUZ”
KKM’DE DÜŞÜŞ
Sıkı mali duruşlarını desteklemek üzere kullandıkları makro ihtiyati önlemleri 3 ana kümede özetleyen Karahan, şunları kaydetti:
Bunlardan birincisi mevduata yönelik düzenlemeler. Bu kapsamda programımızın temel ögelerinden olan bankacılık dalında TL mevduatın hissesini artırmak ve (KKM’yi de (kur muhafazalı mevduat) kademeli olarak azaltmak emeliyle uyguladığımız önlemler bulunuyor. İkinci olarak kredilere yönelik düzenlemeler. TL ve yabancı para kredilere aylık büyüme hududu getirerek finansal şartlardaki sıkılığı artırıp, kredi talebindeki dalgalanmaların önüne geçtik. Kredi piyasasında sağlıklı fiyat oluşumunu desteklemek gayesiyle da ticari kredi azami erken ödeme fiyatlarını güncelledik. Son olarak likidite idaresi kapsamında mecburî karşılıklar ve TL depo ihaleleri üzere likidite araçlarını aktif olarak kullanıyoruz. Bu araçlar ile mali transfer düzeneğini güçlendiriyor ve finansal istikrarı gözetiyoruz.
“ARAÇ SETLERİ ÇEŞİTLENDİRİLDİ”
Karahan, geçen aylarda likidite fazlasının aktif sterilizasyonunu sağlamak gayesiyle araç setlerini çeşitlendirdiklerini anlatarak, “Dönemsel olarak ortaya çıkan likidite fazlasını mecburî karşılıklar ve mevcut araç setimizi kullanarak sterilize ediyoruz. Likidite şartlarını, beklenen gelişmeleri göz önünde bulundurarak yakından izliyoruz. Sterilizasyon araçlarını tesirli biçimde kullanmaya devam edeceğiz.” diye konuştu.
“MEVDUAT FAİZLERİ YATAYA YAKIN HAREKET EDİYOR”
Karahan, ticari kredi faizlerinin yüzde 55, mevduat faizinin bileşikte yüzde 60 ve tüketici kredilerinin ise yüzde 68 civarında fiyatlandığını bildirdi.
MAKRO İHTİYATİ POLİTİKA
Mevduat faizlerinde, siyaset faizi, piyasadaki likidite ve makro ihtiyati siyasetlerin yanı sıra enflasyon ve kur beklentilerinin de belirleyici olduğunu söz eden Karahan, şu değerlendirmede bulundu:
Uyguladığımız siyasetlerin bir sonucu olarak, likidite şartlarındaki değişimlere karşın son periyotta mevduat faizleri yataya yakın hareket ediyor. Para siyaseti duruşumuz ve makro ihtiyati çerçevemiz, mevduat faizlerinin, Türk Lirasına geçişi sürdürecek ve tasarrufları artıracak düzeylerde kalmasını sağlayacak. Beklentilerdeki güzelleşmenin devam etmesi, fiyatlama davranışını dezenflasyon patikamız ile uyumlu hale getiriyor.
DEZENFLASYON BEKLENTİLERİ
Karahan, dezenflasyon beklentilerinin güçlenmesiyle bilhassa uzun vadeli Türk Lirası finansman maliyetlerinin de azalmaya başladığını son aylarda gözlemlediklerini söyledi.
Beklentilerdeki güzelleşmenin devam etmesiyle bu eğilimin önümüzdeki devirde de artarak devam edebileceğine dikkati çeken Karahan, tüketici kredilerinin, iç talepteki dengelenmeyi tesis edecek bir süratte seyretmesinin kritik kıymette olduğunu bildirdi.
Karahan, bu yılın birinci çeyreğinde kredi talebinin hızlanmasının tüketici kredi büyümesinin kredi kartı ve muhtaçlık kredisi kaynaklı artmasına neden olduğunu kaydetti.
“TÜRK LİRASI MEVDUATIN HİSSESİ YÜZDE 54 DÜZEYİNE ULAŞTI”
Alınan makro ihtiyati tedbirler ve sıkı para siyaseti duruşlarıyla takip eden 2 çeyreklik periyotta tüketici kredilerinde büyümenin zayıfladığını söz eden Karahan, kelamlarına şöyle devam etti:
Son 2 çeyrekte tüketici kredisi büyümesi ölçülü bir patikada hareket ediyor. Türk Lirası ticari kredi büyümesinde mart ayında daha bağlayıcı hale getirdiğimiz aylık büyüme sonları epeyce tesirli olmuştu. Yabancı para cinsi kredilere mayıs ayında getirdiğimiz aylık büyüme hududunu, temmuz ayında daha da düşürmüştük. Bu sınırlamaların tesiriyle yabancı para kredilerdeki büyüme, maksatlarla uyumlu bir patikada seyretmekte. Ticari kredilerde aylık büyüme gerçekleşmeleri enflasyon beklentilerindeki düzgünleşme ile uyumlu.
Kararlılıkla sürdürdüğümüz sıkı nakdî duruşumuz ve KKM bakiyesinin azaltılmasına yönelik uygulamaların tesiriyle Türk Lirası varlıklara olan ilginin arttığı görülüyor. Mevduat gelişmeleri, Türk Lirasına itimadın yine inşa edilmekte olduğunu teyit ediyor. Türk Lirası mevduatın hissesi yükselerek yüzde 50’yi de aştı ve son datalara nazaran yüzde 54 düzeyine ulaştı. Kur muhafazalı mevduatın hissesi yüzde 8’li düzeylere geriledi.
“KKM’NİN BAKİYESİ 45 MİLYAR DOLARIN ALTINA GERİLEDİ”
Karahan, KKM hesaplarının toplamının 2023 Ağustos’ta 140 milyar doların üzerine yükseldiğini anımsattı. Şu anda KKM’nin bakiyesinin 45 milyar doların altına gerilediğini tabir eden Karahan, bakiyenin azalmasının mali transfer düzeneğini güçlendirdiğini kaydetti.
Karahan, TL mevduat hissesindeki kademeli ve istikrarlı artışın dezenflasyon patikasının değerli ögesi olmaya devam edeceğini öngördüklerini bildirdi. Mevcut siyasetlerin ülkenin risk priminin düşüş sürecini desteklediğini vurgulayan Karahan, uyguladıkları siyasetlere olan itimadın arttığını ve rezerv görünümünün güzelleştiğini söyledi.
ULUSLARARASI KREDİ DERECELENDİRME KURULUŞLARININ NOT ARTIRIMI
Karahan, milletlerarası kredi derecelendirme kuruluşlarının not artırımlarının da dış finansman görünümünü desteklediğini lisana getirdi.
Son periyotta Türkiye’ye yönelik sermaye hareketlerinin ölçülü seyrettiğinin gözlemlendiğini tabir eden Karahan, gelecek devirde sermaye girişlerinin jeopolitik gelişmelere bağlı oynaklık gösterebileceğini bildirdi.
Karahan, son periyotta, yurt içi ve dışı yerleşiklerin Türk Lirasına olan itimadının arttığını ve bu durumun rezervlere olumlu yansıdığını belirtti.
“TCMB TARAFLI SWAP BAKİYESİNİ SIFIRA İNDİRDİK”
Karahan, 31 Temmuz prestijiyle TCMB taraflı swap bakiyesini sıfıra indirdiklerine işaret ederek, sonrasında, sterilizasyon emelli aykırı tarafta swap süreçlerine başladıklarını söz etti.
22 Mart ile 27 Eylül tarihlerinde, brüt rezervlerin 33,5 milyar dolar artış gösterdiğini bildiren Karahan, swap hariç net döviz durumunun da 97,4 milyar dolar güzelleştiğini belirtti. Karahan, 27 Eylül prestijiyle brüt rezervin 157 milyar doların üzerine çıktığını lisana getirerek, swap hariç net rezervlerin 32,9 milyar dolara ulaştığını söyledi.
PARA SİYASETİNDEKİ KARARLI DURUŞ
Para siyasetindeki kararlı duruş, yurt içi talepteki dengelenme, Türk Lirasında gerçek pahalanma ve enflasyon beklentilerindeki düzelme ile aylık enflasyonun ana eğilimin düşmeye devam edeceğini anlatan Karahan, şunları söyledi:
Para siyasetindeki temkinli duruşun sürdürülmesiyle, enflasyonun yılın kalanında da istikrarlı olarak gerileyeceğini öngörüyoruz. Finansal şartlardaki sıkılaşmayla bir arada talep şartlarında görülen dengelenmenin önümüzdeki devirde daha da belirginleşeceğini iddia ediyoruz. Sıkı nakdî duruşun sürdürülmesi ve hizmet enflasyonundaki katılığın zayıflamasıyla, enflasyonun ana eğiliminde gerileme 2025 yılında da devam edecek. Para ve maliye siyasetlerinin eş güdümü de bu sürece katkı sağlayacak. Para siyasetindeki sıkı duruşumuzu fiyat istikrarı sağlanana kadar kararlılıkla sürdüreceğiz.
“DEZENFLASYON SÜRECİNDE NE GEREKİYORSA YAPMAYA DEVAM EDECEĞİZ”
Karahan, para siyasetinde sıkılığı muhafazaya devam edeceklerini belirterek, “Enflasyonda besbelli ve kalıcı bir bozulma öngörülmesi durumunda ise para siyaseti araçlarımızı tesirli formda kullanacağız.” dedi. Karahan, fiyat istikrarının sürdürülebilir büyüme ve toplumsal refah artışı için ön şart olduğunun altını çizdi. Karahan, haziranda başlayan dezenflasyon sürecinde, enflasyonu belirledikleri orta maksatlarla uyumlu olacak halde düşürmek için ne gerekiyorsa yapmaya devam edeceklerini sözlerine ekledi.
